بزرگترین تولید کنندگان اسید سولفوریک در ایران

صنعت اسید سولفوریک یکی از بزرگترین صنایع در ایران محسوب میشود که با توجه به نیاز رو به افزایش آن، روند ساخت و راه اندازی کارخانه های اسید سولفوریک در اقصی نقاط ایران گسترش یافته است. همانطور که در سایر مقالات نیز اشاره کرده ایم برای تولید اسید سولفوریک از تکنولوژی های مختلفی استفاده میشود دو روش تولید اسید سولفوریک به روش تماسی و اسید سولفوریک به روش تَر (WSA) جز تکنولوژی های پرکاربرد و مورد استفاده در بیشتر کارخانه ها می باشد. از جمله بزرگترین تولید کنندگان اسید سولفوریک در ایران میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1. مجتمع مس سرچشمه
2. پتروشیمی رازی
3. مجتمع مس شهربابک
4. کیمیا داران کویر یزد

لیست کارخانه های تولید اسید سولفوریک در ایران

کارخانه های اسید سولفوریک در ایران بالغ بر 50 کارخانه می‌باشد که حدودا 10 طرح آن جدید و در حال ساخت یا راه اندازی است و مابقی به صورت پراکنده در اقصی نقاط ایران فعالیت میکنند. بیشترین میزان ظرفیت تولید مربوط به استان کرمان بوده و پس از آن استان خوزستان و استان زنجان رتبه های دوم و سوم را در اختیار دارند. عمده مصرف اسید سولفوریک بخاطر وجود کارخانه های تولید روی مربوط به استان زنجان می باشد. مواردی که اکنون در زمان طراحی کارخانه های اسید سولفوریک رعایت میشود، نویدبخش تاسیس کارخانجات اصولی مطابق با استانداردهای روز دنیاست. در این مقاله 4 کارخانه برتر تولید اسید سولفوریک در ایران به صورت جداگانه بررسی شده است که در ادامه به آن می پردازیم.

1. مجتمع مس سرچشمه

در بین تعداد کثیر کارخانه های اسید سولفوریک در ایران، مجتمع مس سرچشمه با دارا بودن بیشترین ظرفیت تولید، جز بزرگترین تولید کنندگان اسید سولفوریک به شمار میرود. این مجتمع با دارا بودن دو واحد 300.000 تن و 600.000 تن در سال در نزدیکی شهر رفسنجان استان کرمان در حال تولید می باشد. اسید سولفوریک تولیدی از گازهای حاصل از تشویه کنسانتره مس در کوره های فلش بدست می آید. گاز خروجی از کوره فلش در این مجتمع در حدود 23 درصد می باشد. کارخانه های قدیمی این مجتمع توسط شرکت SNC-Lavalian ایتالیا طراحی و حوالی سال 1387 توسط وزارت دفاع ساخته شد. این واحد در سال 1397 دو جذبی سازی شد و ظرفیت آن به حدود 300.000 تن در سال افزایش یافت، ولی با توجه به کم بودن غلظت گازهای ورودی که در حدود 1.5 تا 7 درصد می باشد اکثر اوقات با ظرفیت بسیار کمی در حال تولید است. واحد جدید و بزرگتر که در سال 1398 راه اندازی شد توسط شرکت Outotec فنلاند طراحی و به وسیله شرکت فناوران پارسیان (وزارت دفاع) تکمیل و ساخته شد. این واحد در ابتدا با ظرفیت سالانه یک میلیون تن اسید سولفوریک طراحی شد ولی به دلیل کمبود کنسانتره ورودی به کوره های فلش، مجددا طراحی و این بار 40 درصد کاهش ظرفیت داده شد.

تلفن: 34305001
آدرس: رفسنجان – شهر سرچشمه – روابط عمومی مجتمع مس سرچشمه

2. پتروشیمی رازی

پتروشیمی رازی در گذشته دارای سه واحد تولید اسید سولفوریک با ظرفیت 3220 تن در روز بود. فاز اول در سال 1349 با ظرفیت روزانه 1320 تن و فاز جدید در سال 1356 با دو کارخانه به ظرفیت کل 1900 تن در روز راه اندازی شد. این واحدها توسط شرکت SIM-Chem طراحی و ساخته شد. در حال حاضر کارخانه اسید سولفوریک فاز قدیم تعطیل و از پتروشیمی پاکسازی شده است؛ اما این مجتمع با داشتن دو واحد فاز جدید آماده تولید، جز لیست بزرگترین تولید کنندگان اسید سولفوریک در ایران به شمار میرود. خوراک این واحدها گوگرد مایع حاصل از واحدهای شیرین سازی گاز ترش ورودی به پتروشیمی می باشد. پتروشیمی رازی خود یکی از بزرگترین تولید کنندگان گوگرد نیز می باشد. اسید سولفوریک تولیدی این واحدها بیشتر به پتروشیمی آریا فسفریک انتقال می یابد و برای تولید اسید فسفریک استفاده می شود. اسید فسفریک تولیدی نیز با آمونیاک پتروشمی ترکیب شده و کود دی آمونیوم فسفات تولید میشود.

تلفن: 8-41517-523-061
آدرس: بندر امام خمینی، شمال شرقی خور موسی، 66 کیلومتری مدخل ورودی خلیج فارس

3. مجتمع مس شهربابک

مجتمع مس شهربابک (خاتون آباد) مانند مجتمع مس سرچشمه در حال تولید مس می باشد. این واحد در کوره فلش خود گاز SO₂ با غلظت بالا تولید می کند. این گاز بعد از تصفیه به کارخانه اسید سولفوریک جدید که ظرفیت 540 هزار تن در سال دارد، منتقل میشود. این واحد که در سال 1399 راه اندازی کامل شد توسط شرکت Outotec طراحی و توسط شرکت فناوران پارسیان (وزارت دفاع) ساخته شد. اسید تولیدی این مجتمع باعث تعطیلی اکثر کارخانه های اسید سولفوریک داخلی شد؛ ولی شرکت ملی مس با صرف هزینه های زیادی دو سناریوی صادرات اسید سولفوریک (با انتقال ریلی از دو مجتمع اسید به بندر عباس) و ساخت کارخانه کود در بندر عباس را برنامه ریزی و ایجاد کرد. دو مجتمع مس سرچشمه و مس شهربابک به دلیل قرار گرفتن در لیست بزرگترین کارخانه های تولید اسید سولفوریک در ایران همیشه تهدیدی برای دیگر کارخانه ها می باشند.

تلفن: 03434307321
آدرس: شهربابک – مجتمع مس شهربابک

4. کیمیا داران کویر یزد

شرکت کیمیا داران کویر یک مجتمع تولید کود شیمیایی توپیل سوپر فسفات (TSB)، اسید فسفریک و اسید سولفوریک می باشد. این مجتمع با دارا بودن دو واحد تولید اسید سولفوریک در مهاباد یزد و یک واحد غیر فعال در بجنورد، در حال حاضر در لیست تولید کنندگان اسید سولفوریک در ایران رتبه چهارم را دارا می باشد. دو واحد اسید سولفوریک یکی با ظرفیت 670 تن در روز با تکنولوژی تماسی شرکت NTC-Engineering طراحی و توسط شرکت مهندسی مجموعه تکمیل و ساخته شده است. واحد دیگر این مجتمع با ظرفیت 196 تن در روز در حال تولید می باشد. دو واحد تولید اسید سولفوریک شرکت کیمیا داران کویر با ظرفیت کلی 866 تن در روز در حال تولید می باشد. خوراک هر دو واحد گوگرد جامد می باشد.

تلفن: 32470560-035
آدرس: بهاباد – کیلومتر ۲۵ جاده چادرملو ، شرکت کیمیاداران کویر

طرح های آینده و بزرگ اسید سولفوریک

بالغ بر ده طرح جدید تولید اسید سولفوریک در ایران در حال طراحی،‌ ساخت و یا راه اندازی می باشد که بزرگترین آنها مربوط به پالایشگاه آبادان (طرح بازیافت اسید سولفوریک فاضل واحد آلکیلاسیون)، مجتمع مس سونگون (اسید سولفوریک حاصل از تشویه کنسانتره مس در کوره SKS) و مجتمع فولاد گل گهر (گاز حاصل از تشویه در کوره گندله سازی) می باشد.

واحد آلکیلاسیون پالایشگاه آبادان یکی از پردرآمدترین واحدها است که برای بنزین سازی استفاده می شود. در این فرآیند، اسید سولفوریک به عنوان کاتالیزور به کار میرود و نیازمند بازیابی است که دوباره به چرخه بازگردد. کارخانه قدیمی این واحد با توجه به نوع طراحی و قدیمی بودن با مشکلات زیادی روبرو بوده و در تصمیمات مدیریتی مغفول واقع شده و از مدار بیرون مانده است. فاز جدید این واحد نیز که باید با ظرفیت 700 تن در روز هرچه زودتر راه اندازی شود تا جوابگوی اسید فاضل فاز جدید بنزین شود نیز اندرخم این تصمیمات مانده است. این در حالی است که تنها دو شرکت کیون (Keyon) و هالدر تاپسو دانمارک توانایی و روزمه این واحد را دارند.

مجتمع مس سونگون دارای یکی از بزرگترین معادن مس در ایران است که پیش از این کنسانتره تولیدی خود را یا صادر میشد یا به واحدهای مس دیگر مانند مس سرچشمه انتقال می یافت. در سال 1396 سیستم مدیریتی شرکت ملی مس موفق به راه اندازی واحد ذوب و الکترولیز کنسانتره مس در کنار معدن سونگون شد که این مجتمع با توجه به ظرفیت پیشنهادی نیازمند یک واحد اسید سولفوریک 200 هزار تن در سال می باشد که گاز حاصل از تشویه واحد ذوب را به اسید سولفوریک تبدیل کند.

مجتمع فولاد گل گهر دارای واحدهای گندله سازی می باشد. کوره های این واحدها، تعداد زیادی SO₂ با غلظت بالای استاندارد مجیط زیست آزاد می کنند که عملاً محیط مجتمع غیرقابل تنفس می باشد. این مشکل در اکثر واحدهای گندله سازی نیز اتفاق می افتد. مقدار خالص SO₂ خروجی به حدی زیاد است که در یکی از خط های این مجتمع میتوان روزانه 600-450 تن اسید سولفوریک غلیظ تولید کرد ولی با توجه به کمبود آب و دردسرهای انتقال و فروش اسید سولفوریک، این مجتمع در حال حاضر طرح تولید سولفات آمونیوم از گازهای خروجی را در برنامه دارد.

مجتمع های پتروشیمی، مانند پتروشیمی بوعلی، پالایشگاه ها و واحدهای کک سازی همیشه تهویه بالقوه ای برای واحدهای قدیمی اسید سولفوریک می باشند چون در صورتیکه قیمت اسید بالا باشد واحدهای جدید مشابه بجای هزینه های بالای احداث و بهره برداری واحدهای کلوز برای تولید گوگرد، می توانند با تکنولوژی اسید تر (WSA) مستقیماً اسید سولفوریک تولید کنند و با حجم زیاد به بازار عرضه نمایند.