اکثر شرکت های پتروشیمی تولید چندین محصول را به صورت همزمان در برنامه خود دارند، اما بعضی از آن ها بیشتر تمرکز خود را بر روی تولید یک محصول میگذارند. پتروشیمی زاگرس، فن آوران و خارک از جمله شرکت هایی هستند که بخش اعظمی از تولیدات خود را به متانول اختصاص داده اند. واکنش دی اکسید کربن و هیدروژن با کاتالیست سنتز متانول منجر به تولید CH3OH میشود.
متانول نوعی الکل است که بزرگترین تولیدکنندگان آن کشورهای چین، عربستان و ترینیداد هستند. نرخ تولید متانول در دنیا 79 میلیون تن برآورد شده است که از این میزان 5 میلیون تن آن سهم ایران است. هشتاد درصد متانول تولید شده در کشور چین از زغال سنگ تهیه میشود که آلودگی های زیادی برای محیط زیست دارد، اما متانول در ایران از گاز تولید میشود. بیشترین کاربرد متانول در تهیه پلاستیک، فرمالین برای مصارف خانگی، مواد منفجره، انواع ظروف، دوربین‌های عکاسی، کلید پریز و انواع چسب‌های صنعتی میباشد. هم چنین به صورت غیرمستقیم در ارتقای درجه آرام سوزی بنزین و جایگزین کردن سرب به عنوان سوخت جدید (جایگزین گازوییل و گازهای شهری) کاربرد دارد. در این مقاله قصد داریم بزرگترین تولید کنندگان متانول در ایران را بررسی کنیم. نمودار زیر نشان میدهد هر واحد پتروشیمی در سال 1399 به چه میزان در تولید متانول کشور سهم داشته است.
1. مجتمع پتروشیمی زاگرس
شرکت پتروشیمی زاگرس به عنوان یکی از شرکتهای بزرگ تولید کننده متانول با گرید AA در سال 1379 و با هدف تولید سالانه 1.650.000 تن متانول در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی تاسیس شد. هم اکنون ظرفیت سالانه مجتمع پتروشیمی زاگرس 3/3 میلیون تن متانول در دو فاز میباشد. این شرکت از جمله شرکت های دوستدار محیط زیست بوده و جزء 5 تولید کننده بزرگ متانول در دنیا محسوب میشود. محصولات تولید شده توسط پتروشیمی زاگرس شامل دو محصول بخار و متانول میباشد که البته 80% فروش این شرکت از طریق تولید متانول است. خوراک پتروشیمی زاگرس گاز طبیعی بوده که از طریق نفت و گاز پارس جنوبی تامین شده و نرخ آن رابطه مستقیمی با چهارهاب منطقه ای دارد. طوریکه با کاهش قیمت در هاب ها، قیمت گاز خوراک دریافتی این شرکت نیز کاهش می یابد.
بیشتر بخوانید: خوراک واحدهای اسید سولفوریک چیست؟
از جمله سهام داران شرکت زاگرس میتوان به شرکتهای گسترش نفت و گاز پارسیان با 34%، پتروشیمی تابان فردا با 20%، شرکت الیاف صنعتی مروارید و گروه صنعتی شیمی پوشینه هر کدام با سهم 17 درصدی اشاره کرد.
نام: مجتمع پتروشیمی زاگرس
سال تاسیس: 1379
خوراک مصرفی: گاز طبیعی، اکسیژن
تکنولوژی و طراحی: لورگی آلمان
ظرفیت تولید: سالانه 3.3 میلیون تن
فکس: 07737323207
آدرس دفتر مرکزی: تهران- ونک- خیابان شهید خدامی- پلاک 88
2. مجتمع پتروشیمی مرجان
طرح متانول هفتم پتروشیمی مرجان با ظرفیت روزانه 5.000 تن و سالانه 1،650،000 تن به عنوان يكی از طرح های حائز اهمیت در شهریور 97 در منطقه ويژه اقتصادی انرژی پارس واقع در عسلويه بهره برداری شد. مطابق این طرح 13% از سهم تولید متانول کشور به پتروشیمی مرجان اختصاص دارد. 33% از سهام غیرمدیریتی مجتمع مرجان متعلق به شرکت سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو) میباشد. از دیگر سهام داران این پتروشیمی میتوان به شستا و مجتمع فن آوران نیز اشاره کرد.
نام: مجتمع پتروشیمی مرجان
سال تاسیس: 1384
خوراک مصرفی: گاز طبیعی، اکسیژن
تکنولوژی و طراحی: هالدور تاپسو دانمارک
ظرفیت تولید: سالانه 1،650،000 تن
فکس: 773519-37116
آدرس: عسلویه، فاز 2 صنایع پتروشیمی
بیشتر بخوانید: پتروشیمی های تولید کننده آمونیاک در ایران
3. پتروشیمی فن آوران (شفن)
شرکت پتروشیمی فن آوران (سهامی عام) در سال1377 با چشم انداز ساخت، راه اندازی و استخراج واحدهای متانول، اسید استیک و مونوکسید کربن به منظور صادرات و تامین نیاز بازارهای داخلی تأسیس و به ثبت رسیده است. این شرکت در بندر امام خمینی در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی، با مساحت 25 هکتار واقع شده است. فن آوران سومین واحد متانول کشور با تولید سالیانه 1 تن متانول دارای خلوص درجه AA با خوراک سالیانه 610 هزار تن می باشد. خوراک این واحد توسط شرکت ملی گاز ایران و پتروشیمی های رازی و مارون تامین میشود. 84% تولید محصولات این شرکت به متانول تخصیص داده شده است که به کشورهای چین، ژاپن، کره، هند و اروپای غربی صادر میشود. مشخصات متانول تولیدی را میتوانید در سایت فن آوران مطالعه نمایید. شرکت های سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین با 50%، صندوق بازنشستگی کشوری و پتروشیمی تابان فردا هرکدام با 16% از جمله سهام داراناین مجتمع هستند.
نام: شرکت پتروشیمی فن آوران
سال تاسیس: 1377
خوراک مصرفی: گاز طبیعی، دی اکسید کربن
تکنولوژی و طراحی: شرکت Holder Topsoe دانمارکی
ظرفیت تولید: سالانه 1،000،000 تن
فکس: 23112-061521
آدرس: بندرماهشهر - منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی سایت 3
4. پتروشیمی متانول کاوه
مجتمع پتروشيمی كاوه با هدف توليد متانول و محصولات پایين دستی آن، در زمينی به مساحت 200 هكتار، در 5 كيلومتری شهر دير در سواحل خليج فارس احداث شده است. واحد متانول كاوه با دریافت روزانه ۶ میلیون مترمکعب گاز طبیعی، با ظرفيت روزانه 7000 تن متانول، به عنوان بزرگترين خط توليد متانول جهان، در اين مجتمع قرار دارد. اين واحد ساليانه 2.3 ميليون تن متانول با درجه كيفی AA توليد میكند. مهندسی و طراحی این مجموعه توسط شرکت سوییسی Casale انجام گرفته و اجرای آن توسط شرکت پتروکاوه افق که زیرمجموعه پتروشیمی کاوه صورت پذیرفته است. مشخصات فنی متانول تولیدی توسط مجتمع کاوه را میتوانید در سایت این مجموعه مطالعه نمایید.
نام: مجتمع پتروشیمی متانول کاوه
سال تاسیس: 1377
خوراک مصرفی: گاز طبیعی
تکنولوژی و طراحی: شركت سوئيسی Casale و شركت PIDEC
ظرفیت تولید: سالانه 2،300،000 تن
فکس: 10-22198009-021
آدرس: استان بوشهر- بندر دیر | دفتر مرکزی: تهران- بلوار اوشان- پلاك 4- ساختمان كاوه
5. پتروشیمی خارک (شخارک)
شرکت پتروشیمی خارک ابتدا با نام شركت سهامی شيميايی خارک با هدف بازیافت پروپان، بوتان، نفتا و گوگرد از گازهای استحصالی چاه های حوزه نفتی در سال 1344 تاسیس شد. مجتمع خارک در سال های بعد تولید متانول را نیز به تولیدات خود اضافه کرد. واحد متانول این شرکت در سال 1378 به بهره برداری رسید. ظرفیت تولید متانول در شخارک KTY 1400 میباشد که از سود فروش محصولات این پتروشیمی 60% آن متعلق به فروش متانول است. برخلاف واحدهای پتروشیمی دیگر، خوراک این مجتمع گاز ترش است. گفتنی است تمام متانول تولید شده توسط این پتروشیمی به خارج از کشور صادر میشود. احداث پروژه متانول دوم با طرفیت 4/1 میلیون تن در سال از جمله برنامه های آینده مجتمع پتروشیمی خارک است.
از جمله واحدهای عملياتی مشغول بکار در كارخانه توليد متانول خارک میتوان به واحدهای كمپرسور گاز خوراک، ريفرمينگ، سنتز متانول خام، تراكم گاز سنتز و واحد تقطیر اشاره کرد.
در سند چشم انداز این شرکت آمده است که تا سال 1404 به یکی از سه قطب برتر عرضه متانول در منطقه تبدیل شوند. گروه پتروشيمی تابان فردا با 39.01%، شركت سرمايه گذاری نفت و گاز و پتروشيمی تامين با 18.58%، صندوق بازنشستگی كشوری با 12.91% و موسسه صندوق بازنشستگی وظيفه از كار افتادگی كاركنان بانک ها با 10.11 درصد سهام از جمله سهام داران پتروشیمی خارک هستند.
نام: مجتمع پتروشیمی خارک
سال تاسیس: 1344
خوراک مصرفی: گاز ترش
تکنولوژی و طراحی: شركت LURGI آلمان
ظرفیت تولید: سالانه 660،000 تن
فکس: 10-22198009-021 | 07733825617
آدرس: استان بوشهر- جزيره خارک | دفتر مرکزی: تهران- ديباجی شمالی- خيابان برادران دژم جو- پلاك 40
بیشتر بخوانید: بزرگترین تولید کنندگان اسید سولفوریک در ایران
6. مجتمع پتروشیمی بوشهر
مجتمع پتروشیمی بوشهر در سه فاز عملیاتی با هدف رسیدن به جایگاه و عنوان بزرگترین پتروشیمی منطقه جهت تولید محصولات محصولات الفینی، پلی‌الفینی، متانول، گوگرد، اتیلن گلیکول‌ها و اسید استیک در سال 1389 تاسیس شد. خوراک دریافتی این مجتمع گاز ترش میباشد که از پالایشگاه پارس جنوبی تامین میشود. تولید متانول در فاز نخست این مجموعه انجام میگیرد. در حال حاضر ۴۵ درصد خوراک مورد نیاز این پتروشیمی تامین شده است و در صورت تامین صددرصدی آن، ظرفیت تولید متانول در پتروشیمی بوشهر را میتوان تا 1.650.000 تن در سال تخمین زد. عمده محصولات این مجتمع با هدف ارز آوری برای کشور صادرات میشود.
گفتنی است این پتروشیمی هنوز به بهره برداری کامل نرسیده است.
نام: مجتمع پتروشیمی بوشهر
سال تاسیس: 1389
خوراک مصرفی: گاز طبیعی، گاز غنی اتان ترش
تکنولوژی و طراحی: _
ظرفیت تولید: سالانه 1.650.000 تن
وب سایت: _
فکس: _
آدرس: استان بوشهر- عسلویه- فاز 2 پتروشیمی | دفتر تهران: ستارخان- خیابان بلوار متولیان- پلاک 7
7. مجتمع پتروشیمی شیراز
شرکت پتروشیمی شیراز در نزدیکی مرودشت در سال 1342 با هدف توليد کودهای شيميايی ازته شروع به کار نمود. شروع به کار شركت با بهره برداری از 4 واحد توليد آمونياک، اوره، اسيد نيتريک و نيترات آمونيوم همراه بود. در حال حاضر پتروشیمی شیراز در کنار پتروشیمی های زاگرس، فن آوران و خارک 4 مجتمعی هستند که به تولید انبوه متانول در کشور پرداخته اند. ظرفیت تولید سالانه متانول در این واحد 84,000 تن برآورد شده است.
گروه گسترش نفت و گاز پارسیان با 50%، شركت سرمايه گذاری مدیران اقتصاد با 28% و شركت صنايع پتروشيمی خليج فارس با 4% سهام از جمله شرکت های سهام دار در این پتروشیمی هستند. برای مشاهده مشخصات فنی محصول متانول کلیک کنید. این شرکت تا سال 1402 جز 5 شرکت برتر صنعت پتروشیمی در کشور قرار خواهد گرفت.
نام: مجتمع پتروشیمی شیراز
سال تاسیس: 1342
خوراک مصرفی: گاز طبیعی، اکسیژن
تکنولوژی و طراحی: لورگی آلمان
ظرفیت تولید: سالانه 84,000 تن
فکس: 32355006-071
آدرس: استان فارس- کیلومتر 6 جاده سد درودزن | دفتر تهران: خیابان قائم مقام فراهانی- کوچه فریور- پلاک 1
8. کیمیای پارس خاورمیانه
شرکت کیمیای پارس خاورمیانه (سهامی خاص) در سال 1386 تاسیس و به ثبت رسیده است. واحد متانول این شرکت (متانول هفتم) در فاز دوم پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی عسلویه، ظرفیت تولید 500 تن متانول در روز و 1.650.000 تن سالانه با گرید AA را داراست. هلدینگ پتروفرهنگ با 88%، سهام دار اصلی این مجتمع میباشد. شرکت کیمیای پارس خاورمیانه در کنار پتروشیمی بوشهر از جمله پلنت های جدیدی هستند که میتوانند عرضه متانول را در سطح کشور و منطقه بیش از پیش تقویت کنند.
نام: مجتمع کیمیای پارس خاورمیانه
سال تاسیس: 1386
خوراک مصرفی: گاز طبیعی، اکسیژن
تکنولوژی و طراحی: شرکت Holder Topsoe دانمارکی
ظرفیت تولید: سالانه 1.650,000 تن
فکس: 22098318-21
آدرس: عسلویه- میدان پتروشیمی- خیابان ابوشهر- خیابان جی ۲ | دفتر تهران: سعادت آباد- سرو غربی- پلاک ۳
9. پتروشیمی آپادانا خلیج فارس
شرکت پتروشیمی آپادانا خلیج فارس زیر مجوعه شرکت مبین انرژی خلیج فارس با ظرفیت تولید 5.000 تن در روز و 1.650.000 متانول سالانه در منطقه فاز 2 عسلویه میباشد. گرید متانول تولید شده توسط مجتمع آپادانا خلیج فارس 2A، باکیفیت‌ترین نوع گرید با خلوص ۹۹.۹ درصدی است. متانول جز محصولات با ارزش صنایع پایین دستی پتروشیمی به حسای می آید و تا قبل از این در سبد محصولات هلدینگ خلیج فارس وجود نداشت، از همین رو تولید این محصول در دستور کار مجتمع آپادانا قرار گرفت.
نام: پتروشیمی آپادانا خلیج فارس
سال تاسیس: 1388
خوراک مصرفی: گاز طبیعی، اکسیژن
تکنولوژی و طراحی: شرکت کازاله سوئیس
ظرفیت تولید: سالانه 1.650,000 تن
فکس: 02188554794 | 07737322649
آدرس: عسلویه- منطقه ویژه انرژی پارس- خیابان ابوشهر | دفتر تهران: خیابان شهید احمد قصیر- کوچه پنجم- پلاک 22
ظرفیت تولیدی شرکت های تولید کننده متانول در 5 سال گذشته
| مجتمع | ظرفیت تولید سالانه | 1395 | 1396 | 1397 | 1398 | 1399 |
| پتروشیمی زاگرس | 3.300.000 | 3..204.653 | 3.118.778 | 2.901.071 | 2.737.744 | 3.004.736 |
| پتروشیمی مرجان | 1.650.000 | – | – | 820.000 | 820.000 | 820.000 |
| پتروشیمی فن آوران | 1.000.000 | 903.401 | 868.238 | 937.142 | 122.972 | 973.079 |
| پتروشیمی خارک | 660.000 | 635.191 | 605.083 | 619.180 | 663.396 | 640.000 |
| پتروشیمی شیراز | 84.000 | 99.991 | 97.292 | 98.604 | 91.105 | 93.748 |
| پتروشیمی کاوه | 2.300.000 | – | – | – | – | 460.000 |
| پتروشیمی بوشهر | 1.560.000 | – | – | – | – | 624.000 |
| پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه | 1.650.000 | – | – | – | – | 990.000 |
طرح های در دست اجرای متانول در ایران
| نام طرح | شرکت مجری | محل احداث | ظرفیت اسمی |
| متانول پانزدهم | سیراف انرژی | دیر | 1650 |
| متانول هشتم | پتروشیمی سبلان | عسلویه | 1650 |
| متانول نهم | صنایع پتروشیمی دنا | عسلویه | 1650 |
| متانول آپادانا | پتروشیمی خلیج فارس | عسلویه | 1650 |
| متانول سیزدهم | دی پلیمر آرین | عسلویه | 1650 |
| متانول آمونیاک 1 | ارگ شیمی پارسا | عسلویه | 990 |
| متانول دوم خارک | پتروشیمی خارک | جزیره خارک | 1400 |
| متانول آرتا | شرکت انرژی آرتا | اردبیل | 132 |
| متانول چهاردهم | آرمان متانول | عسلویه | 1650 |
| متانول آمونیاک 2 | توسعه صنعت لاوان | عسلویه | 990 |
| 1ST GTPP | فاتح صنعت کیمیا | دیر | 1650 |
| فاز اول GTX | – | چابهار | – |
| زنجیره متانول | پتروشیمی فن آوران | ماهشهر | 1650 |
| 2ST GTPP | کیمیاگران سامان | سبزوار | 660 |
اطلاعات آماری این جداول از سایت شرکت ملی صنایع پتروشیمی اقتباس شده است.
جمع بندی:
در سال های اخیر به دلیل تحریم های موجود، پایین بودن قیمت گاز به عنوان خوراک واحدهای تولید کننده، تخصیص زمین های کنار دریا و سرمایه گذاران خارجی شرکت های پتروشیمی بیشتر از قبل به سمت تولید متانول رفته اند. طوریکه پیش بینی میشود ظرفیت تولید متانول در ایران تا 5 سال آینده به 25 میلیون تن برسد. در حال حاضر تنها 5% از متانول تولیدی صرف مصارف داخلی میشود و مابقی آن صادر میشود. در صورت افزایش میزان تولید داخلی و مدیریت راهبردی صحیح در صنعت پتروشیمی میتوان آن را یک اتفاق خوشایند برای کشور عزیزمان دانست، زیرا با ورود ۲۵ میلیون تن متانول به بازار دنیا، ایران حرف اول و آخر را در تعیین قیمت این ماده خواهد زد. هم چنین پتروشیمی های زاگرس، فن آوران و خارک به عنوان شرکت های تولید کننده متانول در بازار بورس و سرمایه نیز فعال اند.
سوالات متداول
پنج کشور بزگ تولید کننده متانول در دنیا به ترتیب چین، عربستان صعودی، ترینیداد، ایران و روسیه هستند. روند صادرات متانول در ایران در طی سال های اخیر سیر صعودی داشته است. طوری که در حال حاضر حدود 9% از کل تقاضای متانول دنیا در ایران تولید میشود.
هم چنین اروپا و آمریکا، بیشترین میزان واردات متانول در جهان را دارند.
زغال سنگ، ماده اولیه 80% از متانول تولید شده در کشور چین است که البته این ماده به دلیل آلودگی های فراوانی که برای محیط زیست دارد نمیتواند پیشنهاد خوبی جهت انجام این فرآیند باشد.
در حالیکه خوراک مصرفی اکثر پتروشیمی های فعال در زمنیه تولید متانول در ایران گاز طبیعی و اکسیژن است.
5% از متانول ایران و 8% از متانول جهان در پتروشیمی زاگرس تولید میشود که از این حیث در بین شرکتهای فعال در زمینه تولید متانول در کشور رتبه اول را به خود اختصاص داده است.
هم چنین شرکت متانکس به عنوان بزرگترین تولید کننده متانول در دنیا شناخته میشود.
پتروشیمی های زاگرس، فن‌آوران، خارک، مارون و شیراز از جمله شرکت های حاضر در بورس هستند.
مس
سیستمهای کاتالیزور مورد استفاده برای سنتز متانول معمولاً مخلوطی از مس، اکسید روی، آلومینا و منیزیم هستند. پیشرفتهای اخیر همچنین منجر به ایجاد کاتالیزور جدید احتمالی متشکل از کربن، نیتروژن و پلاتین شده است.
2 دیدگاه. ارسال دیدگاه جدید
سلام وقتتون بخیر، میخواستم ببینم کاتالیست سنتز متانول تولید داخل دارید؟
سلام خیر